วิธีการทำเครื่องปั้นดินเผา

1.     วัตถุดิบ คือ ดินซึ่งได้จากท้องนา การสังเกตดินที่ดีคือ ต้องมีสีดำเป็นมันเลื่อม และหน้าแล้งจะแตก ท้องนาบางแห่งต้องขุดเอาหน้าดินออกก่อนชั้นต่อไปจึงใช้ได้

2.     การเตรียมดิน นำดินมาททุบให้เป็นก้อนเล็ก ๆ นำไปตากแดดให้แห้งเอามาทุบให้ละเอียดใส่ลงเป๊าะ ( ตะกร้า ) นำไปแช่น้ำในหลุมที่ทำไว้โดยแช่ไว้ 1 คืน ตอนเช้าก็เอามานวดผสมทราย อันราส่วนประมาณดิน 3 ส่วนต่อทราย 1 ส่วน

3.     การขึ้นรูปและการปั้นหม้อดินเผา วิธีการขึ้นรูปจะกดดินเป็นแผ่นกลมแบนเป็นส่วนก้นหม้อวางบนแป้นไม้ ทำการปั้นบนตอไม้ที่ฝังแน่นหรือภาชนะที่สูงขนาดแทนตอไม้ได้ แล้วปั้นดินเหนียวให้กลมยาวนำมาวางเป็นวงกลมบนส่วนก้นหม้อ ใช้มือบีบดินวงกลมให้เป็ทรงกระบอกใช้ไม้สำหรับตบแต่งกับมือขึ้นรูปหม้อต่อไป

การขึ้นรูปและปั้นจะวางชิ้นงานไว้บนตอไม้และปั้นโดยการเดินรอบตอไม้แทนการใช้แป้นหมุน ดังจะลำดับขั้นตอนการปั้นหม้อดินเผาดังนี้

1.       ก่อปาก เป็นการขึ้นรูปครั้งแรก ต่อจากการทำก้นหม้อ เป็นรูปแบนวงกลมต่อไปก่อขอบดินกลมยาวที่คลึงให้เป็นลักษณะ แท่งนำมาก่อขึ้นรูป ขั้นตอนนี้จะต้องเดินหมุนรอบตอไม้แทนแป้นหมุนจนเป็นรูปทรงกระบอก แล้วแต่งให้กลมเรียบมีปากหม้อเพียงส่วนเดียวที่มองเป็นว่าเป็นปากหม้อดิน ทำลักษณะนี้ทุกใบจนดินที่ตรียมไว้หมด ผึ่งลมไว้ในที่ร่ม

2.     ไหลไหลปากหม้อ ใช้หินกลมรองข้างในใช้ไม้ตีข้างนอกให้ได้รูปหม้อส่วนบน แล้วตีด้วยไม้ทำลายแล้วนำไปผึ่งลม นำกลับมาทำเกลียวลายนูนด้วยดินเส้นกลมนำไปผึ่งลมอีกครั้งหนึ่ง

3.     ไห่ก้น ใช้หินรองข้างในใช้ไม้ตีข้างนอกให้ก้นหม้อเป็นรูปกลม ขั้นตอนนี้ถ้าเป็นหม้อต่อม หม้อสาว หม้อแก๋ง หม้อแก๋งแลว หม้อต้ม หม้อน้ำป๋วย จะเสร็จสมบูรณ์ในขั้นตอนตี้แต่ถ้าเป็นการปั้นหม้อน้ำดอก ผึ่งลมต่อไปเพื่อทำขั้นตอนนี้แต่ถ้าเป็นการปั้นหม้อน้ำดอก ผึ่งลมต่อไปเพื่อทำขั้นต่อไป คือ ติด ส่วนก้น โดยเอาดินติดส่วนก้นทำเป็นฐานสำหรับตั้งหม้อน้ำดอก ก็เสร็จเป็นหม้อดินเผา ( หม้อน้ำดอก ) 1 ใบ

อนึ่งการปั้นหม้อดินในแต่ละอย่างนั้น จะต้องทำทีละใบ ซึ่งจะใช้เวลามาก

·       การย้อม

สีในระยะช่วงผระมาณ พ.ศ. 2490 - 2500มีการนำเอาดิน สีแดงมาละลายน้ำแล้วทาหม้อดินให้เป็นสีแดง เพื่อความสวยงาม ปัจจุบันใช้ดินจากอำเภอดอยสะเก็ด ซึ่งมีสีแดงเข้มมากกว่าที่อื่น

·       การเผา

การเผาใช้ลานกว้างบริเวณบ้าน ก่อนจะเผาต้องเอาหม้อดินตากแดดให้ร้อนเสียก่อน หากวันไหนไม่มีแดดก็เผาไม่ได้ ใช้เศษหม้อดินเผาที่แตกรองพื้นดินเผาที่แตกรองพื้นดิน เอาหม้อดินลงเรียง ซอนกันแล้วเอาไม้และฟาง ปกคลุมให้ครอบคลุมหม้อดินเผาให้หมด แล้วคลุมด้วยไม้และฟาง ปกคลุมให้ครอบคลุมหม้อดินเผาให้หมด แล้วคลุมด้วยขี้เถ้าเสร็จแล้วจุดไฟตรงขอบที่ติดดินรอบ ๆ กอง